Prej njё studimi tё botuar nё muajin gusht tё kёtij viti nё revistёn PLoS One rezultoi se Neandertalёt kanё shfrytёzuar burimet ujore ose kanё gjuajtur nё ujё pёr tё siguruar ushqim. Ky pёrfundim u arrit nga studimi i strukturёs anatomike sё veshёve tё 23 Neandertalёve, qё ashtu si tek njerёzit qё shpenzojnё kohё nё mjedise ujore dhe vende tё ftohta, kishin pёsuar njё ndryshim pёrshtatёs. Sёbashku me pёrdorimin e zjarrit, Neandertalёt arritёn tё zgjidhnin nё mёnyrё efikase ato probleme tё mbijetesёs qё lidhen me ushqimin por dhe mbrojtjen prej grabitqarёve.
Studimi i fundit hedh dritё dhe i bёn jehonё mёnyrave tё jetesёs sё Neandertalёve, qё pёr studiuesit, ndryshe nga sa pretendohej mё parё, shfaqin njё repertor tё larmishёm sjelljesh.
Mbase zbulimi mё domethёnёs mbi Neandertalёt ёshtё pikturimi prej tij i mureve tё shpellave. Vitin qё kaloi, nё muret e tri shpellave nё Spanjё, u gjetёn vizatime me moshё 64 mijё vjeçare. Aftёsia simbolike dhe krijuese, cilёsi qё deri vonё mendohej se ishin atribut njerёzor, u hasen pёr herё tё parё tek kushёrinjtё tanё evolutivё, qё asokohe, ishin i vetmi lloj qё popullonin Evropёn.
Ky zbulim ishte nё vazhdёn e njohjes sё natyrёs krijuese tё Neandertalёve. Jetesa e tyre nё lidhje me sigurimin e ushqimit duke gjuajtur mamuthё ose bizonё, kishte dhe njё dimension tjetёr: ata realizonin ornamente pёr zbukurimin e trupave tё tyre. Gjetja e tetё kthetrave zogjsh nё njё shpellёz nё Kroaci, qё ishin pёrshtatur pёr varёse ose objekt tjetёr zbukurues, i befasoi studiuesit.
Repertori i sjelljes sё Neandertalёve pёrfshinte mёnyra efikase pёr sigurimin e mbijetesёs dhe kapacitete simbolike dhe krijuese.
Por lindja e njeriut rreth 300 mijё vite mё parё dhe evolucioni i tij biologjik, qё krijoi kushtet pёr ndodhjen e Revolucionit Konjitiv rreth 70 mijё vite mё parё, i ndryshuan aktorёt nё arenёn evolutive. Kushёrinjtё e tij, Neandertalёt, humbёn pёrgjithmonё betejёn pёr mbijetesё. Zhdukja e tyre, megjithё cilёsitё dhe aftёsitё e larta qё gёzonin, i detyrohet daljes nё skenё tё llojit tonё, Homo sapiens, pёrshtatjet kulturore tё tё cilit, i mundёsuan tё dalё fitues nё arenёn evolutive. Nga 30 mijё vite mё parё e deri sot, njeriu ёshtё i vetmi lloj hominin qё jeton.
Aftёsia e njeriut pёr tё “siguruar” zhdukjen e llojeve tё tjerё vijon: kriza klimatike e shkaktuar prej tij i bёn jehonё kёtij fakti tё hershёm evolucionar.
Burime:
Trinkaus E, Samsel M, Villotte S (2019) External auditory exostoses among western Eurasian late Middle and Late Pleistocene humans. PLoS ONE 14(8): e0220464. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0220464.
Hoffman, D. L. et al. (2018). U-Th dating of carbonate crusts reveals Neanderthal origin of Iberian cave. Science, 359 (6378): 912-915.
Hoffman, D.L. et al. (2018). Symbolic use of marine shells and mineral pigments by Iberian Neandertals 115,000 years ago. Science Advances, 4 (2). doi: 10.1126/sciadv.aar5255
https://www.nature.com/news/neanderthals-wore-eagle-talons-as-jewellery-1.17095
SAPIENS 